Rak pęcherza moczowego - jak go leczyć?
Co to jest rak pęcherza moczowego?
Rak pęcherza moczowego to nowotwór złośliwy, który powstaje z nabłonka wyścielającego od wewnątrz pęcherz moczowy – narząd położony w miednicy, którego zadaniem jest czasowe przetrzymanie wytworzonego przez nerki moczu.
Najczęstszym typem raka pęcherza moczowego jest rak z komórek przejściowych, inaczej rak przejściowokomórkowy. Ponad 90% wszystkich nowotworów pęcherza moczowego ma tę budowę. Inne typy są zdecydowanie rzadsze. Mogą składać się z połączenia różnych typów nieprawidłowej tkanki lub też z utkania jednolitego, innego niż rak z komórek przejściowych (na przykład rak gruczołowy lub rak płaskonabłonkowy).
LECZENIE KAŻDEGO NOWOTWORU UZALEŻNIONE JEST OD JEGO RODZAJU ORAZ STOPNIA ZAAWANSOWANIA
Rozpoznanie choroby
W przypadku wystąpienia nawet pojedynczego epizodu krwiomoczu konieczne są badania ukierunkowane na potwierdzenie lub wykluczenie guza w pęcherzu moczowym.
Badanie lekarskie.
Badanie USG jamy brzusznej z objęciem pęcherza moczowego (ważne jest aby w trakcie badania USG pacjent miał wypełniony pęcherz moczowy, dlatego na badanie warto zabrać butelkę niegazowanej wody i wypić ją bezpośrednio przed badaniem i nie oddawać moczu), zwykle jest to pierwsze badanie obrazowe wykonywane w przypadku podejrzenia raka pęcherza moczowego.
Cystoskopia jest badaniem, w trakcie którego lekarz urolog ocenia obraz wnętrza pęcherza moczowego przez wziernik wprowadzony do wnętrza pęcherza przez cewkę moczową, w przypadku potwierdzenia obecności guza chory jest kierowany na zabieg tzw. przez cewkowej elektroresekcji (ang. TUR – trans-urethral resection).
Podstawą rozpoznania choroby jest wynik badania histopatologicznego wycinków (tkanki guza) pobranych w trakcie zabiegu diagnostycznego (TUR).
Ocena stopnia zaawansowania i złośliwości
W ocenie stopnia zaawansowania stosuje się skalę TNM, gdzie T oznacza zaawansowanie choroby w samym pęcherzu moczowym, N – stan węzłów chłonnych, M – obecność przerzutów odległych. W celu określenia stopnia zaawansowania i doboru optymalnego leczenia do stanu pacjenta wykonuje się następujące badania:
Badanie lekarskie.
Badanie USG jamy brzusznej. W niektórych przypadkach zaleca się badanie tomografii komputerowej lub badania rezonansu magnetycznego (NMR) jamy brzusznej, rzadziej urografię. Badania te przynoszą dane dotyczące zaawansowania choroby a także stanu górnych i dolnych dróg moczowych i ewentualnych utrudnień w odpływie moczu z pęcherza.
Badania obrazowe klatki piersiowej (np. RTG klatki piersiowej (badanie od tyłu i z boku) lub tomografia komputerowa klatki piersiowej), scyntygrafia kości, RTG kości - w przypadku podejrzenia przerzutów do kości. Inne badania obrazowe (np., tomografia komputerowa mózgu) wykonywana jest w przypadku wskazań (objawów sugerujących obecność przerzutów w tej lokalizacji).
Oznaczenie morfologii krwi obwodowej, badań ogólnych krwi ze szczególnym zwróceniem uwagi na wydolność nerek, która w tym rozpoznaniu jest często upośledzona.
Zabieg przezcewkowej elektroresekcji (TUR) jest zabiegiem diagnostycznym, a w części przypadków także leczniczym (gdy choroba rozpoznawana jest na wczesnym etapie i w trakcie zabiegu uda się całkowicie wyciąć guza). Niezwykle istotne jest określenie głębokości naciekania guza w ścianie pęcherza moczowego, czyli wyraźne udokumentowanie obecności lub braku nacieku nowotworu w warstwie mięśniowej pęcherza moczowego. W przypadku braku zajęcia warstwy mięśniowej przez utkanie raka, zabieg elektroresekcji jest jednocześnie leczącym, u części chorych wskazane może być dodatkowe zastosowanie leczenia wlewkami dopęcherzowymi w celu zmniejszenia ryzyka nawrotu choroby. W przypadku zajęcia przez nowotwór warstwy mięśniowej pęcherza konieczne staje się dalsze leczenie i zazwyczaj chorym proponuje się zabieg całkowitego wycięcia pęcherza moczowego (tzw. cystektomia u kobiet, lub cystoprostatektomia u mężczyzn).
Badanie histopatologiczne (mikroskopowe) tkanki pobranej w trakcie przezcewkowej elektroresekcji guza pęcherza moczowego. Stopień złośliwości nowotworu – niski lub wysoki ( ang. low grade / high grade) oznacza lekarz patolog na podstawie obrazu tkanki nowotworowej pod mikroskopem. Obecnie dzieli się nowotwory pęcherza moczowego na tzw. nieinwazyjne (brak nacieku mięśniówki pęcherza) i inwazyjne (obecny naciek nowotworowy w mięśniówce pęcherza).
Leczenie raka pęcherza moczowego
Leczenie raka pęcherza moczowego jest uzależnione przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby oraz stanu pacjenta. Pacjentów, zależnie od zaawansowania choroby, można podzielić na trzy zasadnicze grupy:
Pacjenci z rakiem urotelialnym ograniczonym do pęcherza moczowego, bez naciekania mięśniówki. Zabiegiem leczącym jest elektroresekcja przezcewkowa. W przypadku mnogich zmian w pęcherzu moczowym, obecności tak zwanego carcinoma in situ lub zmian nawrotowych można zastosować wlewki dopęcherzowe jako leczenie profilaktyczne/uzupełniające (napełnienie przez cewnik pęcherza moczowego roztworem zawierającym lek – cytostatyk lub szczepionkę przeciwgruźliczą BCG).
Pacjenci z rakiem pęcherza moczowego, z naciekaniem mięśniówki, bez przerzutów odległych. Pacjenci wymagają usunięcia pęcherza moczowego – tzw. radykalna cystectomia/cystoprostatektomia (leczenie z wyboru) lub w przypadku braku zgody lub niemożliwości usunięcia pęcherza moczowego - radioterapii. W części przypadków leczenie poprzedza się chemioterapią, co poprawia wyniki leczenia.
Pacjenci z rakiem pęcherza moczowego i przerzutami odległymi. U tych pacjentów rozważa się w miarę możliwości leczenie cytostatyczne (chemioterapię). Jego celem jest wydłużenie przeżycia oraz poprawa jego jakości. U wszystkich chorych prowadzone jest postępowanie paliatywne, to jest leczenie, którego celem jest łagodzenie objawów choroby.
Co to jest rak pęcherza moczowego?
Rak pęcherza moczowego to nowotwór złośliwy, który powstaje z nabłonka wyścielającego od wewnątrz pęcherz moczowy – narząd położony w miednicy, którego zadaniem jest czasowe przetrzymanie wytworzonego przez nerki moczu.
Najczęstszym typem raka pęcherza moczowego jest rak z komórek przejściowych, inaczej rak przejściowokomórkowy. Ponad 90% wszystkich nowotworów pęcherza moczowego ma tę budowę. Inne typy są zdecydowanie rzadsze. Mogą składać się z połączenia różnych typów nieprawidłowej tkanki lub też z utkania jednolitego, innego niż rak z komórek przejściowych (na przykład rak gruczołowy lub rak płaskonabłonkowy).
LECZENIE KAŻDEGO NOWOTWORU UZALEŻNIONE JEST OD JEGO RODZAJU ORAZ STOPNIA ZAAWANSOWANIA
Rozpoznanie choroby
W przypadku wystąpienia nawet pojedynczego epizodu krwiomoczu konieczne są badania ukierunkowane na potwierdzenie lub wykluczenie guza w pęcherzu moczowym.
Badanie lekarskie.
Badanie USG jamy brzusznej z objęciem pęcherza moczowego (ważne jest aby w trakcie badania USG pacjent miał wypełniony pęcherz moczowy, dlatego na badanie warto zabrać butelkę niegazowanej wody i wypić ją bezpośrednio przed badaniem i nie oddawać moczu), zwykle jest to pierwsze badanie obrazowe wykonywane w przypadku podejrzenia raka pęcherza moczowego.
Cystoskopia jest badaniem, w trakcie którego lekarz urolog ocenia obraz wnętrza pęcherza moczowego przez wziernik wprowadzony do wnętrza pęcherza przez cewkę moczową, w przypadku potwierdzenia obecności guza chory jest kierowany na zabieg tzw. przez cewkowej elektroresekcji (ang. TUR – trans-urethral resection).
Podstawą rozpoznania choroby jest wynik badania histopatologicznego wycinków (tkanki guza) pobranych w trakcie zabiegu diagnostycznego (TUR).
Ocena stopnia zaawansowania i złośliwości
W ocenie stopnia zaawansowania stosuje się skalę TNM, gdzie T oznacza zaawansowanie choroby w samym pęcherzu moczowym, N – stan węzłów chłonnych, M – obecność przerzutów odległych. W celu określenia stopnia zaawansowania i doboru optymalnego leczenia do stanu pacjenta wykonuje się następujące badania:
Badanie lekarskie.
Badanie USG jamy brzusznej. W niektórych przypadkach zaleca się badanie tomografii komputerowej lub badania rezonansu magnetycznego (NMR) jamy brzusznej, rzadziej urografię. Badania te przynoszą dane dotyczące zaawansowania choroby a także stanu górnych i dolnych dróg moczowych i ewentualnych utrudnień w odpływie moczu z pęcherza.
Badania obrazowe klatki piersiowej (np. RTG klatki piersiowej (badanie od tyłu i z boku) lub tomografia komputerowa klatki piersiowej), scyntygrafia kości, RTG kości - w przypadku podejrzenia przerzutów do kości. Inne badania obrazowe (np., tomografia komputerowa mózgu) wykonywana jest w przypadku wskazań (objawów sugerujących obecność przerzutów w tej lokalizacji).
Oznaczenie morfologii krwi obwodowej, badań ogólnych krwi ze szczególnym zwróceniem uwagi na wydolność nerek, która w tym rozpoznaniu jest często upośledzona.
Zabieg przezcewkowej elektroresekcji (TUR) jest zabiegiem diagnostycznym, a w części przypadków także leczniczym (gdy choroba rozpoznawana jest na wczesnym etapie i w trakcie zabiegu uda się całkowicie wyciąć guza). Niezwykle istotne jest określenie głębokości naciekania guza w ścianie pęcherza moczowego, czyli wyraźne udokumentowanie obecności lub braku nacieku nowotworu w warstwie mięśniowej pęcherza moczowego. W przypadku braku zajęcia warstwy mięśniowej przez utkanie raka, zabieg elektroresekcji jest jednocześnie leczącym, u części chorych wskazane może być dodatkowe zastosowanie leczenia wlewkami dopęcherzowymi w celu zmniejszenia ryzyka nawrotu choroby. W przypadku zajęcia przez nowotwór warstwy mięśniowej pęcherza konieczne staje się dalsze leczenie i zazwyczaj chorym proponuje się zabieg całkowitego wycięcia pęcherza moczowego (tzw. cystektomia u kobiet, lub cystoprostatektomia u mężczyzn).
Badanie histopatologiczne (mikroskopowe) tkanki pobranej w trakcie przezcewkowej elektroresekcji guza pęcherza moczowego. Stopień złośliwości nowotworu – niski lub wysoki ( ang. low grade / high grade) oznacza lekarz patolog na podstawie obrazu tkanki nowotworowej pod mikroskopem. Obecnie dzieli się nowotwory pęcherza moczowego na tzw. nieinwazyjne (brak nacieku mięśniówki pęcherza) i inwazyjne (obecny naciek nowotworowy w mięśniówce pęcherza).
Leczenie raka pęcherza moczowego
Leczenie raka pęcherza moczowego jest uzależnione przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby oraz stanu pacjenta. Pacjentów, zależnie od zaawansowania choroby, można podzielić na trzy zasadnicze grupy:
Pacjenci z rakiem urotelialnym ograniczonym do pęcherza moczowego, bez naciekania mięśniówki. Zabiegiem leczącym jest elektroresekcja przezcewkowa. W przypadku mnogich zmian w pęcherzu moczowym, obecności tak zwanego carcinoma in situ lub zmian nawrotowych można zastosować wlewki dopęcherzowe jako leczenie profilaktyczne/uzupełniające (napełnienie przez cewnik pęcherza moczowego roztworem zawierającym lek – cytostatyk lub szczepionkę przeciwgruźliczą BCG).
Pacjenci z rakiem pęcherza moczowego, z naciekaniem mięśniówki, bez przerzutów odległych. Pacjenci wymagają usunięcia pęcherza moczowego – tzw. radykalna cystectomia/cystoprostatektomia (leczenie z wyboru) lub w przypadku braku zgody lub niemożliwości usunięcia pęcherza moczowego - radioterapii. W części przypadków leczenie poprzedza się chemioterapią, co poprawia wyniki leczenia.
Pacjenci z rakiem pęcherza moczowego i przerzutami odległymi. U tych pacjentów rozważa się w miarę możliwości leczenie cytostatyczne (chemioterapię). Jego celem jest wydłużenie przeżycia oraz poprawa jego jakości. U wszystkich chorych prowadzone jest postępowanie paliatywne, to jest leczenie, którego celem jest łagodzenie objawów choroby.